پروتکل SIP چیست و چه کاربردی دارد؟

در ارتباطات دیجیتال که بدون اغراق سهم بالایی از ارتباطات را تشکیل می‌دهند، پروتکل SIP به عنوان یکی از ستون‌های اصلی فناوری‌های ارتباطی مبتنی بر اینترنت نقش بازی می‌کند. اگر به راهکارهایی برای تماس‌های صوتی و تصویری ارزان‌تر و کارآمد علاقه داشته باشید، به احتمال زیاد با مفهوم «پروتکل SIP» برخورد داشته‌اید.

پروتکل سیپ (sip)، نه تنها پایه و اساس سیستم‌های تلفن ویپ (VOIP) را تشکیل می‌دهد، بلکه در کنفرانس‌های ویدیویی، پیام‌رسانی و حتی بازی‌های آنلاین هم نقش مهمی دارند. در ادامه بیشتر با این پروتکل و تاریخچه، کاربردها و مزایای آن آشنا می‌شویم.

پروتکل SIP چیست؟

پروتکل Session Initiation Protocol یا به اختصار SIP، یک استاندارد کاربردی است که برای راه‌اندازی، مدیریت و خاتمه ارتباط‌های اینترنتی در شبکه‌های IP طراحی شده است. به بیان ساده‌، SIP مانند یک کارگردان است که صحنه را برای شروع یک تماس صوتی، تصویری یا حتی تبادل پیام آماده می‌کند، بدون اینکه خود درگیر انتقال محتوای رسانه‌ای شود. این پروتکل بر اساس مدل کلاینت-سرور (Client-Server) کار می‌کند و از آدرس‌های URL (مانند sip:user@domain.com) برای شناسایی کاربران استفاده می‌نماید.

این نکته به این معنی است که پروتکل SIP مثل وب (HTTP) از مدل کلاینت-سرور استفاده می‌کند، نه مثل سیستم‌های تلفنی قدیمی که اطلاعات صوتی مستقیم و بدون واسطه انتقال داده می‌شود.

تاریخچه کوتاهی از پروتکل SIP

ایده پروتکل SIP در دهه ۱۹۹۰ میلادی، توسط گروهی از پژوهشگران در موسسه Internet Engineering Task Force (IETF) شکل گرفت. هدف اصلی این پروژه، طراحی یک پروتکل ارسال سیگنال بود که بتواند ویژگی‌های سیستم‌ تلفنی سنتی (PSTN) را در بستر اینترنت شبیه‌سازی کند. در نهایت در سال ۱۹۹۹، نسخه استاندارد آن منتشر شد و از آن زمان، SIP به سرعت در فناوری ویپ VoIP نفوذ کرد.

امروزه، SIP نه تنها در تماس‌های تلفنی، بلکه در پلتفرم‌هایی مانند: مارکروسافت تیمز ((Microsoft Teams، واتس آپ (WhatsApp) و گوگل ویس ((Google Voice استفاده می‌شود و با پیشرفت‌های امنیتی مانند TLS و SRTP، به یک ابزار ضروری برای ارتباطات آنلاین تبدیل شده است.

نحوه کارکرد پروتکل SIP

کارکرد SIP بر اساس تبادل پیام‌های متنی ساده طراحی شده است، یعنی مشابه به نحوه کار HTTP در وب عمل می‌کند. فرآیندی که در این تبادل انجام می‌شود به شرح زیر است:

مرحله یک: ثبت‌نام (REGISTER)

دستگاه کاربر (User Agent) خود را به سرور SIP معرفی می‌کند تا موقعیتش را به‌روزرسانی شود.

مرحله دو: دعوت (INVITE)

برای شروع جلسه، یک درخواست دعوت ارسال می‌شود و جزئیات رسانه (مانند کدک صوتی) با SDP بررسی می‌شود.

مرحله سه: پاسخ و تأیید (200 OK و ACK)

طرف مقابل پاسخ مثبت می‌دهد و اتصال تأیید می‌شود.

مرحله چهارم: مدیریت و پایان (BYE)

در طول جلسه، پیام‌هایی برای کنترل (مانند mute کردن) و پایان جلسه ارسال می‌گردد.

SIP اغلب از پورت ۵۰۶۰ (UDP برای سرعت) یا ۵۰۶۱ (TCP برای امنیت) استفاده می‌کند و می‌تواند peer-to-peer یا از طریق پروکسی‌سرورها کار کند. این سادگی باعث شده که SIP برای شبکه‌های پیچیده سازمانی گزینه مناسبی باشد.

برای درک بهتر عملکرد پروتکل SIP، بیایید فرض کنیم، شما می‌خواهید با دوستتان که در شرکت دیگری کار می‌کند تماس ویپ بگیرید.

در ابتدا، بخش کلاینت Client)) نرم‌افزار یا تلفن IP شما (مثل: زویپر (Zoiper)، لینفون (Linphone)، یا حتی ماکروسافت تیمز) نقش کلاینت را دارد. این کلاینت یک آدرس SIP دارد که دقیقاً شبیه ایمیل است، یعنی: sip:hoseini@domain.ir  یا sip:09123456789@domain.com  یا  sip:102@domain.ir  است.

سپس سرور SIP شرکت شما (یا ارائه‌دهنده VoIP مثل دفترشما) در چند نقش مهم زیر وارد عمل می‌شود تا تماس برقرار شود:

سرور رجیستر کننده ((Registrar Server: جایی که شما ثبت‌نام (لاگین) می‌کنید.

سرور پروکسی (Proxy Server): تماس شما را به مقصد درست هدایت می‌کند

سرور ریدایرکت (Redirect Server ):اگر لازم باشد ارتباط را به آدرس دقیق‌تر انتقال می‌دهد.

یعنی اگر شما در شرکت الف هستید و می‌خواهید با داخلی ۲۰۵ در شرکت ب تماس بگیرید:

تلفن شما (کلاینت) به سرور SIP شرکت الف لاگین می‌کند و می‌گوید:

«من علی هستم، آدرس SIP من sip:ali@company-a.ir است و الان با این آی‌پی در شبکه‌ هستم.»

سپس شما شماره می‌گیرید. به طور کامل مشابه زمانی که در مرورگر www.google.com تایپ می‌کنید.

کلاینت شما یک پیام INVITE می‌فرستد به سرور SIP خودتان، با این پیام:

INVITE sip:205@company-b.ir

سرور شما (Proxy) می‌بیند که این آدرس متعلق به شرکت ب است، پس پیام را به سرور SIP شرکت ب ارسال (Forward) می‌کند.

سرور شرکت ب پس از دریافت، می‌بیند داخلی ۲۰۵ آنلاین است و روی این آی‌پی است، پیام را به تلفن ۲۰۵ می‌رساند.

تلفن ۲۰۵ زنگ می‌خورد و وقتی جواب می‌دهد، دو تلفن مستقیم با هم صدا و تصویر رد و بدل می‌کنند. توجه کنید که SIP فقط کار راه‌اندازی را کرده است و صدا با RTP انتقال داده می‌شود.

پیشنهاد مطالعه: سیپ فون و سیپ ترانک چه تفاوتی دارند؟