استارتاپها کسب و کارهای نوپایی هستند که معمولا بر اساسی ایده ای فناورانه شکل گرفته اند. عموماً کسانی که به فکر راه اندازی استارتاپ می‌افتند دانشجویان و فارغ التحصیلانی هستند که به جز اندیشه خلاق و ذهنی باز سرمایه چندانی ندارند. در این مقاله تمام راههایی که پیش از راه اندازی، در آستانه‌ی شروع و در میانه راه برای کاهش هزینه‌های استارتاپ وجود دارد را بررسی می‌کنیم.
چگونه یک استارتاپ هزینه‌های خود را کاهش دهد؟
قبل از شروع بیایید به اتفاق هم ببینم اصولا چه سرمایه‌ای داریم. تعریف شما از «سرمایه» چیست؟ پول نقد؟ حساب بانکی؟ این ها همه سرمایه محسوب می‌شوند ولی سرمایه تعریف وسیع‌تری هم دارد. انواع سرمایه را در ادامه بررسی کرده‌ام.
سرمایه مالی: از ساده ترین شکل سرمایه شروع کنیم، پولی که شما برای شروع کار در اختیار دارید یا سرمایه مالی به راحتی قابل نقد شدن است. دارایی‌های ثابت شما که قابل نقد شدن هستند هم سرمایه مالی شما هستند. مثلا خانه ای که در اختیار دارید سرمایه ثابتی است که قابل نقد شدن است.
سرمایه فیزیکی: ماشین آلات و تجهیزات شما سرمایه فیزیکی شما هستند.
سرمایه انسانی: مهارتی که کسب کرده اید، تخصصی که آموخته اید، دوره‌های آموزشی ای که گذرانده اید این‌ها همه سرمایه‌های انسانی شما هستند.
سرمایه اجتماعی: سرمایه اجتماعی دو شکل فردی و جمعی دارد.
در سرمایه اجتماعی فردی: تعداد کسانی که شما را به خوشنامی می‌شناسند، دوستان و رفقایی که در مواقع سختی کمک حالتان می‌شوند و عضو شبکه های دوستی و ارتباطی ای که هستید …سرمایه اجتماعی شما را شکل می‌دهند. شما چند نفر را در اطراف خود با سرمایه اجتماعی بالا می‌شناسید؟
برای مثال، در مارکتینگ پرسونال برندینگ موفق راهی برای افزایش سرمایه اجتماعی فردی شما است!
سرمایه اجتماعی جمعی هم به مقیاس بزرگتری اشاره دارد. مثلا سرمایه اجتماعی یک شرکت خوشنامی برند آن است یا اینکه آیا مشتریان وفادار دارد؟ آیا مشتریان حاضر هستند که کسب و کار را به دیگران معرفی کنند؟
برای راه اندازی یک استارتاپ موفق شما نیاز دارید که به سوددهی برسید. سود چیست؟ ارزش اضافی ای که به ازای ارائه‌ی کالا یا خدمتی به دست می‌آورید. سود یک نوع فایده مالی است و زمانی محقق می‌شود که مجموع درآمدهای شرکت از مجموع هزینههایی که برای کسب آن درآمدها متحمل شده بیشتر شود.
کل هزینه ها – کل درآمدها = سود
این یک تعریف پایه در حسابداری است.
درآمد ما چیست؟ پولی که از فروش کالا یا خدمات به مشتریان کسب می‌کنیم.
هزینه ما چیست؟ بهای کالاها و خدماتی است که در روند کسب درآمد به مصرف می رسد. مثل اجاره دفتر کار، حقوق پرسنل، خرید اقلام ضروری و …همه این‌ها هزینه محسوب می‌شوند. پس برای رسیدن به سود می‌بایست تا جای ممکن درآمدمان را افزایش دهیم و از هزینه ها نیز بکاهیم. چالش اصلی هم اینجا است که چگونه بدون کاستن کیفیت هزینه‌ها را کاهش دهیم.
چون کاهش کیفیت برابر است با کاهش هزینه، بنابراین مسئله اصلی و بسیار مهم «مدیریت هزینه‌ها» است.
گام نخست شروع یک کسب و کار چیست؟
برگردیم به تعریف انواع سرمایه. درگام نخست مجموع سرمایه های خود را بررسی کنیم تا ببینیم چه چیزی در اختیار داریم؟
سرمایه مالی: باید ببینیم چقدر پول داریم. راه‌های اینکه تا حد امکان از جیب خود خرج نکنیم چیست؟ خوشبختانه هم اکنون راههایی برای تأمین مالی استارتاپها در ایران وجود دارد.
پس انداز شخصی: راه آسان این است که قلک خود را بشکنید! چقدر پس انداز دارید؟ حاضرید چقدر از پس انداز خود را در شروع کار هزینه کنید؟
دوستان و آشنایان راه دوم است. اینکه خانواده و دوستانتان چقدر به شما کمک میکنند؟ اینجا دیگر کمی با مفهموم سرمایه اجتماعی هم‌پوشانی دارد. چقدر اطرافیان شما را قبول دارند و حاضر هستند که به شما کمک کنند، پول قرض دهند و یا برای شروع کار سرمایه گذار یا شریکتان شوند.
وام بانکی: می‌توانید از بانک‌ها وام بگیرید که این هم فرایند دشواری است و برای استارتاپ معمولا توصیه نمی‌شود. چون پرداخت سودبالایی که بانک‌ها روی وام‌ها میگرند روند آغاز به کار یک کسب وکار نوپا و شکننده را مختل میکنند.
تامین مالی جمعی: مشارکت تعداد زیادی از افراد در جهت تأمین مالی مشترک است که از طریق اینترنت انجام می‌شود و در جهت حمایت از تلاش‌های یک کارآفرین توسط عموم جامعه یا سازمان‌ها صورت می‌پذیرد.
یک تأمین کننده مالی جمعی فرآیند ارتباط کارآفرینان با سرمایه‌گذاران را تسهیل می‌کند. به طور مثال در ایران کارن کراد که با دفترشما نیز تفاهمنانه همکاری دارد چنین کاری را انجام می‌دهد. استفاده از نامین کننده های مالی جمعی یکی از راه های خوب کاهش هزینه‌های راه اندازی استارتاپها است.
استفاده از شتابدهندهها: شتابدهندهها شرکت‌هایی هستند که از استارت‌آپ‌ها در تمامی مراحل حمایت میکنند. خدمات آنها شامل مشاوره، آموزش، تامین مالی، بازاریابی و… است. پس شما برای تامین مالی می‌توانید از شتابدهندهها کمک بگیرید. دفتر شما با شتابدهنده‌های بسیاری تفاهمنامه همکاری دارد و خدمات خود را با تخفیف ویژه‌ای به آنها ارائه می‌دهد.
فرشتگان کسب و کار یا سرمایه‌گذاران نیک‌اندیش: سرمایه‌گذارانی هستند که به واسطه تخصص، علاقه و یا نسبتی که با بنیان‌گذار یا بنیان‌گذاران یک کسب و کار دارند با تزریق یک سرمایه اندک، وارد ترکیب سهامداری استارتاپ شده و در رشدی که حدس می‌زنند می‌توانند در آینده محقق کنند خود را شریک می‌نمایند. به طور مثال در ایران اخیرا مدیر کافه بازار ۱۰ درصد سهام استارتاپ پیاده را به ارزش یک میلیارد تومان خریداری کرد.
سرمایه گذاران ریسک طلب: تفاوت این ها با فرشتگان کسب و کار این است که فرشتگان ها عموما دارای شبکه ای غیر رسمی از سهامداران حقیقی می باشند که به صورت شخصی و نسبت به علایق شخصی بر روی استارتاپها سرمایه گذاری می کنند. اما VC ها مانند Angel ها شخص نیستند بلکه آنها شرکت های سرمایه گذاری هستند که به طور اختصاصی و حرفه ای بر روی استارتاپها و شرکت های نوپا سرمایه گذاری می کنند.
شاید به همین خاطر باشد که به آن ها ریسک طلب و ماجراجو می گویند. VC به صورت ویژه و تمام وقت بر روی کسب و کارهایی که مراحل اولیه رشد خود را گذرانیده اند سرمایه گذاری می کند. آنها دارای قوانین و قراردادهای پیچیده تر و پرعمق تر نسبت به Angel ها هستند. شما در ایران چند VC می‌شناسید؟ این ها راه‌های تأمین سرمایه مالی برای استارت‌ها هستند. بعضی از آنها در ابتدا کنار شما هستند و بعضی هم در میانه راه به شما می‌پیوندند.
راه‌های کاهش هزینه‌های استارتاپ کدامند؟
1. افراد مورد نیاز را استخدام کنید
صاحبان بلند پرواز کسب و کار اغلب مشتاق‌اند تیم‌های خود را سریع بسازند و همه‌ی نیروهای مورد نیاز را از ابتدا در اختیار داشته باشند. اما استخدام و آموزش نیروی کار گران است به خصوص اگر با چالش‌های استارتاپ مثل تعدیل نیرو، درآمد ناپایدار و چالش‌هایی دیگری در کسب و کار خود دست و پنجه نرم کنید. بنابراین با استخدام نیروهایی که وجودشان ضروری است هزینه‌های راه اندازی استارتاپ خود را کاهش دهید.
2. از تجهیزات دست دوم استفاده کنید
برای رفع نیازهای کسب و کارتان از تجهیزات دست دوم استفاده کنید. اگر قصد خرید وسایل الکترونیکی دارید، بازار دست دوم بزرگی برای آن وجود دارد که می‌توانید مدل‌های قدیمی‌تر را با قیمتی پایین‌تر از مدل‌های جدید خریداری کنید.
در نظر داشته باشید در صورتی که تجهیزات خود را از کسب و کاری دیگر بخرید به صرفه‌تر خواهد بود. فقط قبل از خرید از کیفیت تجهیزات مورد نظر اطمینان حاصل کنید.
3. هزینه‌های اضافی را کاهش دهید
همچنین نیاز است به هزینه‌های اضافی خود فکر کنید. این هزینه‌ها در جریان هستند و نمی‌توان به صورت مستقیم مربوط به هزینه‌ی واحد مشخصی باشند. این موضوع برآورد کردن و کنترل این هزینه‌ها را برای صاحبان کسب و کار سخت می‌کند. لازم به ذکر است این هزینه‌ها در درآمد خالص شما تاثیر بالایی دارند.
یکی از ساده‌ترین راه‌های برای کاهش هزینه‌های اضافی کاهش اندازه‌ی فضای کاری است. اگر قصد دارید کسب و کار تولیدی راه اندازی کنید یا به انبارداری نیاز دارید اختیار زیادی برای کاهش فضای فیزیکی کسب و کارتان ندارید ولی بسیاری از کسب و کارهای مدرن کاملا دورکار فعالیت میکنند و هیچ نیازی به پرداخت اجاره‌ی دفترکاری بزرگ ندارند.
در همین رابطه بخوانید: آموزش کار در منزل و دورکاری در ایران
4. با کسب و کارهای دیگر همکاری کنید
شما تنها کسب و کار نوپای شهر نیستید که با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کنید. همکاری با دیگر کسب و کارها در منطقه را در نظر داشته باشید و به ازای خدمتی که از آنها دریافت می‌کنید به آنها خدمت یا محصولی ارائه دهید. این روش مناسبی برای کاهش هزینه‌های استارتاپ است.
5. هزینه‌ها را محاسبه کنید
تمام هزینه‌ها را از روز اول محاسبه کنید. از منابع، تجهیزات، بازاریابی، مالیات، هزینه‌ی نیروها و … باید در نظر گرفته شوند.
هزینه‌ها را ارزیابی کنید و بررسی کنید آیا چیزی در لیست وجود دارد که بدون آن بتوانید فعالیت کنید. رسیدهای خرید را نیز نگه دارید. برای ذخیره‌ی زمان و تلاش کمتر یک نرم افزار آنلاین مدیریت خریداری کنید که با نرم افزار حسابداری شما ادغام شود. این موضوع به شما این امکان را می‌دهد که سفارشات، ترابری، حقوق و دستمزد و دیگر هزینه‌های کسب و کار را در یک نرم افزار مدیریت کنید.
6. انضباط مالی یک ضرورت همیشگی
ممکن است یک استارتاپ تا از آب و گل دربیاید در مسائل مالی شلخته باشد. ایجاد یک رویه سفت و سخت مالی و دقیق که خرج های پنهان را محاسبه کند یک کار اساسی در ابتدا و ادامه راه است.
از سرمایه فیزیکی چه دارید؟
آیا برای راه اندازی استارتاپ تان دفتر کار اجاره کرده اید؟ آیا یک خط تلفن ثابت دارید؟ لپ تاپ و کامپیوتر دارید؟ یک وب سایت اینترنتی چطور؟ دستگاه فکس دارید؟ اصلا تیم شما کجا مستقر است؟ برای تجهیزات اداری چه کرده اید؟ تلفن سانترال دارید؟ چطور به محل کار می‌روید و هزینه ایاب و ذهاب را چه می‌کنید؟ خوشبختانه برای کاهش هزینه‌های این چنینی راه های بسیاری خوبی به وجود آمده است.
برای فضای فیزیکی: اجاره دفتر کار در شهری مثل تهران بسیار بالا است. خوشبختانه اخیرا در تهران و سایر شهرهای بزرگ فضای کار اشتراکی به وجود آمده است و شما می‌توانید با هزینه ای بسیار پایین تر یک میز کار اجاره کنید. در آشپزخانه بزرگ آن ناهار خود را گرم کنید و همینطور قهوه و چای بنوشید. از مزایای حضور در این چنین فضاهایی امکان شبکه سازی با سایر استارتاپ ها(کسب سرمایه اجتماعی) است.
اجازه بدهید این مزایا را دسته بندی کنیم:
کم‌بودن هزینه‌ها: هزینۀ اجارۀ مکان در فضاهای کار اشتراکی، در مقایسه با اینکه دفتر کار اختصاصی اجاره کنید خیلی کمتر است.
کم‌شدن دغدغه‌های عملیاتی: دغدغه‌های اجرایی و عملیاتی مانند تأمین میز، صندلی، اینترنت، نظافت، تعمیر و نگهداری و… را ندارید. همه‌چیز آمادۀ تمرکز روی کار شماست.
فضای پویا: به‌خاطر نوع فعالیت سایر افراد در فضای کار اشتراکی، انگیزۀ کارکردن در شما افزایش پیدا می‌کند. دهها جوان با انگیزه در میزهای کناری نشغول فعالیت هستند
مطلع‌شدن از رویدادها و…: شاید خودتان از خیلی رویدادها و همایش‌ها و… بنا به دلایل مختلف باخبر نشوید. اما به‌خاطر گستردگی افرادی که در فضاهای کار اشتراکی هستند می‌توانید از رویدادهای مختلفی که برگزار می‌شود مطلع شوید یا بعضاً دیده شده که دوستان توانسته‌اند کدتخفیف هم بگیرند. دفتر شما هم معمولا به بسیاری از استارتاپ هایی که در فضای کار اشتراکی مستقر هستند تخفیف ویژه روی خدمات خود ارائه می‌دهد.
از بقیه کمک بگیرید: به‌خاطر تنوع تیم‌های حاضر در فضای کار اشتراکی می‌توانید از دغدغه‌ها و چالش‌های سایر تیم‌ها و افراد باخبر شوید. خیلی وقت‌ها در تیمتان نیروی فنی ندارید و می‌توانید از دانش بقیۀ تیم‌ها کمک بگیرید.
ارتباطات خود را گسترش دهید: فضای کار اشتراکی ارتباطات بسیاری با سایر کسب‌و‌کارها و سازمان‌های دولتی و خصوصی دارد؛ در نتیجه شما هم می‌توانید از این ارتباطات استفاده کنید.
انتقال تجربه: شاید کسی در فضای کار اشتراکی باشد که خیلی از کارهای مختلفی که شما می‌خواهید انجام دهید و برای آن هزینههایی، چه مادی و چه غیرمادی پرداخت کنید انجام داده باشد و قبل از شما آن مسیر را رفته باشد. درنتیجه شما می‌توانید از مشورت با آنها بهره مند شوید تا نیاز نباشد مجددا چرخ را اختراع کنید!
7. دفتر کار مجازی: بهترین شیوه کاهش هزینه‌های فیزیکی
دفتر کار مجازی پدیده‌ای به نسبت نوین در سطح جهان است که در پاسخ به نیاز راه اندازی و توسعه کسب و کارهای خانگی، یا کوچک و متوسط شکل گرفته است. دفتر کار مجازی جایگزینی مناسب برای دفتر کار سنتی است ، با دفتر کار مجازی شما می‌توانید بدون نیاز پرداخت هزینه اجاره بها، حقوق پرسنل و هزینه‌های جاری یک دفتر کارحقیقی، راه اندازی استارتاپ خود را به راحتی انجام دهید و از امکانات مختلف یک دفتر کار همچون شماره تلفن اختصاصی، فکس اینترنتی، تلفن گویا، کنفرانس تلفنی و منشی مجازی استفاده کنید.
شما ابتدا وارد سایت دفتر شما می‌شوید و یک شماره تلفن ثابت تهران می‌گیرید و با انتخاب یکی از سرویس‌های تلفن گویا یا منشی مجازی صاحب یک دفتر مجازی می‌شوید.
سرویس تلفن گویا دفتر شما بدون نیاز به نصب هیچگونه نرم افزار، سخت افزار، سیم کشی و یا حتی خرید خط تلفن، کلیه امکانات ارتباطی سیستم تلفن گویا را برای شما فراهم می‌آورد.
سرویس منشی مجازی دفتر شما هم اپراتوری است که بدون اینکه در محل کار شما حضور داشته باشد، به صورت حرفه‌ای تمامی تماس‌های کاری شما را مدیریت می‌کند و شما را از استخدام منشی و هزینه‌های حقوق، بیمه و مزایا، اجاره دفتر کار و خریداری تجهیزات اداری بی‌نیاز می‌کند. منشی حرفه‌ای دفتر شما با اطلاعات و دستور العملی که در اختیارش قرار می‌دهید مشتریانتان را راهنمایی کرده و صورت لزوم تماس آنها را به شما وصل می‌کند.
8. با کمک سرمایه انسانی چطور هزینه کسب و کار خود را کاهش دهیم؟
گفتیم سرمایه انسانی همان مهارت ها و تخصص‌های شماست. پس سرمایه انسانی جمعی و در مقیاس یک کسب و کار مهارت‌های اعضای تیم شما می‌شود. تمامی مدیران شرکت ها بر «بهره وری کارکنان» تاکید دارند و تمامی منتورها هم از اهمیت «تیم سازی» می‌گویند. پیدا کردن یک تیم مناسب باعث افزایش بهره وری و در واقع افزایش سود شما می‌شود.
ممکن است شما یک برنامه نویس حرفه ای و یا یک گرافیست کار درست پیدا کنید که سرمایه انسانی شما را شکل می‌دهند ولی اعضای این تیم پراکنده هستند. یکی در شمال است و یکی در اصفهان. خوشبختانه ابزارهای زیادی برای تعامل وجود دارد. می‌توانید ویدئو کنفرانس بگذارید و با هم در تماس باشید و یا اگر مشتری با اعضای تیم پراکنده شما کاری داشت از سرویس تلفن گویای دفتر شما استفاده کنید.
کسب سرمایه های مختلف با یکدیگر در یک راستا هستند. با حضور در فضای کار اشتراکی و استفاده از دفتر کار مجازی و شتابدهنده ها هم از هزینه های مالی و فیزیکی می‌کاهید، هم در این فضاها می‌توانید شبکه سازی کنید (سرمایه اجتماعی) و هم تیمی مناسب خود را بیابید (سرمایه انسانی). همچنین خودتان و اعضای تیم تان می‌بایست مدام اطلاعات خود را بروز کنید.
مثلا برای بازاریابی دیجیتال خود نیاز دارید آخرین الگوریتم های سرچ گوگل را بدانید. باید بدانید کدام شبکه‌های اجتماعی روی بورس هستند و تبلیغات این روزها کجا بیشتر از همه جا دیده می‌شود. افزایش سرمایه انسانی یعنی افزایش بهره وری و این یعنی کاهش هزینه. مثلا نداشتن مهارت و آگاهی در بخش مارکتینگ ممکن است باعث شود که بودجه خود را هدر بدهید و پولتان را تلف کنید.
9. مهمترین مهارت و تخصص برای شروع کار: داشتن بیزنس پلن
بیزینس پلن در ساده‌ترین شکل، به عنوان یک راهنما و یک نقشه راه برای کسب و کار شما است که اهداف و جزئیات نحوه برنامه‌ریزی شما برای دسترسی به اهدافتان را مشخص می‌کند. یک بیزینس پلن استارتاپ می‌تواند یک ابزار عالی برای معرفی کسب و کار به دیگران (مانند سرمایه‌گذاران بالقوه) باشد. (کسب سرمایه مالی). در واقع تدوین نقشه راه نیاز به تخصص نوشتن بیزنس پلن دارد شما برای نوشتن بیزنس پلن باید در این زمینه مطالعه زیادی بکنید و یا از متخصصین کمک بگیرید.
در همین رابطه بخوانید: همه چیز درباره ی نوشتن بیزینس پلن به زبانی ساده
همچنین برای پیاده سازی و اجرای این نقشه راه به مجموعه فنون مختلفی مسبط تسلط بر بازاریابی، تحقیقات بازار، حسابداری و …نیازمندیم.
10. سرمایه اجتماعی خود را تقویت کنید
مشتری وفادار شما سرمایه اجتماعی شما است. او می‌تواند همکار در فروش آینده شما باشد و یا اینکه خدمات و محصولات شما را به دیگران توصیه کند. پس روش های بسیاری برای افزایش سرمایه اجتماعی خود دارید. مثلا به مشتری های وفادار خود تخفیف بدهید. باشگاه مشتریان ایجاد کنید و به آن ها هدیه بدهید. همچنین در رویدادهای مرتبط هم نماینده شما باید شرکت کند و با کسب و کارهای مختلف ارتباط بگیرید. این ارتباطات می‌تواند باعث مشارکت در کمپین های مشترک در آینده شود و یا اینکه خدمات خود را افراد سازمان ها و شرکت های دیگر تهاتر کنید.
این روزها همه به اهمیت شبکه سازی پی برده اند و در زمان زیادی در رویدادهای مختلف به ارتباطات و شبکه سازی اختصاص دارد.
جمع بندی
در این مقاله با بسط انواع موارد «سرمایه» راه های کسب هر کدام از این سرمایه ها را بررسی کردیم. همچنین دیدیم که کسب این سرمایه ها با هم هم‌پوشانی دارد. مثلا سرمایه انسانی باعث تقویت سرمایه اجتماعی می‌شود و سرمایه اجتماعی سرمایه مالی را افزایش می‌دهد و … . برای رسیدن به سود باید درآمدها را افزایش دهیم و هزینه ها را کاهش دهیم. راه های کاهش هزینه های مالی و فیزیکی را بررسی کردیم و نشان دادیم که چطور کسب سرمایه انسانی و اجتماعی هزینه های ما را کاهش و سود ما را افزایش می‌دهد.
